Béo phì, hiện tượng tăng cân quá mức, ngày càng trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu. Trong bối cảnh này, y học cổ truyền đã đưa ra quan niệm và phương pháp điều trị riêng biệt, nhấn mạnh vào việc cân nhắc giữa cơ thể và tâm hồn.
Theo y học cổ truyền, béo phì thường được xem xét dưới góc độ của sự mất cân bằng giữa các yếu tố khác nhau trong cơ thể, như năng lượng, hơi, và các chất khác. Một trong những nguyên nhân thường gặp được coi trọng là sự chệch lệch trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Theo quan niệm này, việc ăn uống cần được điều chỉnh sao cho phù hợp với từng cơ địa cụ thể.
Béo phì xảy ra khi nào?
Béo phì là tình trạng mà cân nặng của một người vượt quá mức được xem xét là lớn hơn so với chiều cao và cơ thể của họ. Thông thường, béo phì được đánh giá dựa trên chỉ số BMI (Body Mass Index), với mức BMI trên 30 được coi là biểu hiện của béo phì.
Nguyên nhân chính của vấn đề này thường xuất phát từ sự mất cân bằng giữa năng lượng tiêu thụ và năng lượng tiêu hao. Lối sống hiện đại với thức ăn chế biến, đồ ăn nhanh, và ít hoạt động vận động là những yếu tố quan trọng đóng góp vào sự gia tăng của béo phì. Điều này có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, từ trẻ em đến người lớn và người già. Yếu tố gen cũng có vai trò, khi một số người có sự dễ dàng lớn hơn trong việc tích tụ mỡ cơ thể.
Béo phì không chỉ là vấn đề về thẩm mỹ, mà còn đi kèm với nhiều vấn đề sức khỏe, như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nặng và giảm chất lượng cuộc sống.
Các thể béo phì theo YHCT và bài thuốc điều trị
Béo phì thể đàm thấp nhiệt
– Thể trạng mập, chân tay nặng nề.
– Ngực bụng đầy khó chịu.
– Ợ hơi, nuốt chua.
– Chóng mặt, nặng đầu.
– Tiểu ít, màu vàng sậm; ăn mau đói, miệng khát, thích uống mát.
– Chất lưỡi đỏ, rêu vàng dày.
– Béo phì thể đàm thấp, nhiệt:
Phép trị: thanh lợi đàm thấp, tỉnh tỳ hóa trọc.
Bài thuốc: Bài Lâm thị khinh kiện thang (gồm: bán hạ 10g, bạch linh 15g, trần bì 3g, chích thảo 3g, ý dĩ 10g, trạch tả 10g, thần khúc 10g, sơn tra 10g, hoắc hương 10g, nhân trần 6g).
Thể can vượng, tỳ suy
– Thể trạng mập bệu, bụng to trướng đầy, ngực nặng.
– Tiểu tiện rất ít.
– Đại tiện không dễ chịu.
– Chóng mặt.
Phép trị: kiện tỳ lợi thấp, bình can hóa đàm.
Bài thuốc: Thanh tiêu ẩm (gồm: phan tả diệp 12g, thảo quyết minh 15g, trạch tả 15g, ý dĩ 15g, bạch linh 15g, phòng kỷ 15g, bạch truật 12g, trần bì 10g)
Thể vị nhiệt, trường táo
– Thể trạng béo mập.
– Ăn nhiều mau đói.
– Khát nước hay uống.
– Chóng mặt, mắt đỏ.
– Đại tiện táo kết.
Phép trị: thanh vị thông phủ, mát huyết hòa trường.
Bài thuốc: Thanh thông ẩm (gồm: hoàng liên 10g, phan tả diệp 10g, đại hoàng 10g, sinh địa 10g, hạ khô thảo 12g, thảo quyết minh 12g).
Thể can thận âm hư
– Thể trạng béo mập.
– Chân tay thủng trướng, yếu sức.
– Chóng mặt hoa mắt.
– Ù tai, lưng mỏi.
– Chất lưỡi ứ tối.
– Mạch huyền hoạt.
Phép trị: tư bổ can thận, hoạt huyết, hóa ứ, kiêm trừ thấp trọc.
Bài thuốc: Triệu thị trừ chi giáng ứ ẩm (gồm: câu kỷ tử 12g, hà thủ ô 12g, đan sâm 30g, uất kim 10g, phục linh 20g, thảo quyết minh 15g, sơn tra 15g, trạch tả 15g).
Một số lưu ý trong điều trị béo phì
Quá trình điều trị béo phì yêu cầu sự kiên nhẫn và lâu dài, với mục tiêu không chỉ là sự giảm cân nhanh chóng mà còn là đảm bảo sức khỏe và đáp ứng đúng nhu cầu của từng bệnh nhân. Đặc biệt, cần xác định trọng lượng mong muốn một cách cố định, có thể khác với trọng lượng lý tưởng và tốc độ đạt được trọng lượng này.
Phương pháp điều trị thường liên quan đến việc kết hợp nhiều phương tiện như giảm cung cấp calo, thực hiện các bài tập thể lực, và khi cần thiết, áp dụng điều trị nội khoa hoặc thậm chí là phẫu thuật đối với một số trường hợp đặc biệt. Các phương pháp này phụ thuộc vào bản chất của béo phì, yếu tố nguy cơ tương hỗ, và yêu cầu cụ thể của từng bệnh nhân.
Khi quyết định sử dụng thuốc trong quá trình điều trị, cần thận trọng đối với những bệnh nhân béo phì có tiền sử lâu dài, ổn định, không có biến chứng và yếu tố nguy cơ, đặc biệt là không có tiền sử gia đình về vấn đề chuyển hóa.
Chỉ định điều trị khẩn cấp trở nên cần thiết khi xuất hiện các vấn đề như tăng huyết áp, suy tim, suy hô hấp, trầm cảm hoặc khi có những xung đột cảm xúc cấp tính. Đồng thời, việc theo dõi đều đặn (thường là mỗi tháng) là quan trọng để có thể điều chỉnh phương pháp điều trị theo tiến triển và cơ địa của bệnh nhân.
